Αντιπροσωπεία των Οικολόγων Πράσινων βρέθηκε στη συνέλευση των κατοίκων της κοινότητας των Καστελλίων για να εκφράσει την αμέριστη συμπαράσταση στις αντιδράσεις κατά του σχεδιαζόμενου νέου μεταλλείου βωξίτη στην περιοχή τους, και συγκεκριμένα στην θέση «Αλεφάντω», πάνω από το χωριό. Αν και δεν μας δόθηκε ο λόγος μέσα σε ένα έντονα φορτισμένο κλίμα, καταθέσαμε στο Τοπικό Συμβούλιο το παρόν κείμενο θέλοντας μ’ αυτό να συμβάλουμε στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Για άλλη μια φορά βρεθήκαμε μπροστά σε εικόνες οξύτατης αντιπαράθεσης. Για άλλη μια φορά η εταιρεία S&B χρησιμοποιεί τους εργαζόμενους ως ασπίδα για να υλοποιήσει τα σχέδιά της.Συμμεριζόμαστε απόλυτα την αγωνία των Καστελλιωτών για το μέλλον της περιοχής τους και θα μας έχουν αρωγούς στο δύσκολο δρόμο μέχρι να πετύχουν το στόχο τους για τη ματαίωση των σχεδίων της εταιρείας.
Με την αφορμή αυτή θέλουμε να αναφερθούμε σε μερικά γενικότερα ζητήματα που αφορούν την εξορυκτική/μεταλλευτική βιομηχανία και τη σχέση της με την εκάστοτε τοπική κοινωνία και που είχαμε σκοπό να καταθέσουμε σήμερα στη συνέλευση, μια που είναι ένα θέμα το οποίο δεν κλείνει εύκολα
Στον ισχύοντα (χουντικό) Μεταλλευτικό Κώδικα ορίζεται σαφώς ότι η μεταλλευτική εκμετάλλευση είναι υπόθεση «εθνικής ωφελείας». Ο Μεταλλευτικός Κώδικας είναι ο νόμος που καθορίζει τον χαρακτηρισμό των μεταλλευτικών περιοχών και είναι από εκεί που ξεκινούν όλα (ή έστω τα περισσότερα) προβλήματα. Στον εν λόγω Μεταλλευτικό Κώδικα δεν γίνεται καμία απολύτως αναφορά σε «προστασία του περιβάλλοντος» και δεν προβλέπεται καμία δυνατότητα, ούτε της τοπική κοινωνίας ούτε καν των αιρετών οργάνων της αυτοδιοίκησης, να αρνηθούν την εκμετάλλευση. Αυτό βέβαια δεν είναι περίεργο για ένα νόμο του 1972 – το περίεργο είναι ότι αυτός ο νόμος ισχύει και ρυθμίζει τις ζωές μας ακόμα και σήμερα! και φυσικά κάτω από το πρίσμα των σημερινών συνθηκών και του fast track, το ζήτημα παίρνει δραματικό χαρακτήρα
Aπό τη στιγμή που μια περιοχή μετατρέπεται σε «Οριστική Παραχώρηση», η τοπική κοινωνία διαπιστώνει ότι δεν έχει πλέον απολύτως κανένα δικαίωμα πάνω σ’ αυτή την έκταση. Ένα παράδειγμα είναι το ΣΧΟΟΑΠ του πρώην Δήμου Καλλιέων, όπου η εταιρεία με παρέμβασή της ζητάει να μην συμπεριληφθεί καμία πρόβλεψη στη Μελέτη του ΣΧΟΟΑΠ όσον αφορά στην έκταση του Δήμου, που είναι χαρακτηρισμένη «μεταλλευτική ιδιοκτησία». Απαιτεί δηλαδή η «Οριστική Παραχώρηση» ως μεταλλευτική περιοχή, να μην μπορεί να μπει σε κανένα χωροταξικό σχεδιασμό με το επιχείρημα ότι «στη μεταλλευτική ιδιοκτησία δεν μπορούν να χωροθετηθούν άλλες δραστηριότητες»!
Ως υπόθεση «εθνικής ωφελείας» η μεταλλεία έχει προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων δραστηριοτήτων. Το θεσμικό πλαίσιο για τις μεταλλευτικές περιοχές αποσκοπεί στη διευκόλυνση της άσκησης της μεταλλείας αφαιρώντας όλα τα εμπόδια, δηλαδή στραγγαλίζοντας όλες τις άλλες, πιθανά ανταγωνιστικές, δραστηριότητες. Ό,τι δηλαδή ισχύει στην υπόλοιπη Ελλάδα, δεν ισχύει σ’ αυτές τις περιοχές. Αν ο Δήμος Δελφών για παράδειγμα θελήσει να εντάξει την ορεινή περιοχή των Καστελλίων σε κάποιο επιδοτούμενο πρόγραμμα της Ε.Ε., π.χ. οικοτουρισμού ή ανάπτυξης των ορεινών όγκων, μονοπατιών κλπ, θα διαπιστώσει ότι δεν μπορεί. Αν κάποιος ιδιώτης θελήσει να στήσει μια επιχείρηση δεν θα πάρει όχι μόνο επιδότηση, αλλά ούτε άδεια σκοπιμότητας. Αν κάποιος χτίσει εκεί το σπίτι του, μπορεί ανά πάσα στιγμή να ανοίξει ένα μεταλλείο κάτω από τα πόδια του. Και αν υπάρχει κίνδυνος για τα κτίσματα ή για τη ζωή των κατοίκων, ο μεταλλειοκτήτης έχει το δικαίωμα της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης της ιδιοκτησίας, γιατί "το δικαίωμα στη μεταλλειοκτησία κατισχύει καταρχήν του δικαιώματος στην ιδιοκτησία"!
Είναι προφανές ότι αυτή η μορφή εκμετάλλευσης πλήττει καίρια την οικονομία της τοπικής κοινωνίας. Δεν ξέρουμε πόσο οι κάτοικοι των Καστελλίων το έχουν νοιώσει ακόμα• όμως, το αποτέλεσμα του χαρακτηρισμού και μόνο μιας περιοχής ως μεταλλευτικής, μπορεί να καθυστερήσει να εκδηλωθεί, αλλά οι αξίες των ακινήτων πέφτουν μέχρις εκμηδενισμού(είμαστε κάτω από την «Αλεφάντω»…), οι περιοχές αυτές αφαιρούνται από κάθε παραγωγική χρήση και οι δυνατότητες απασχόλησης στην περιοχή μειώνονται. Τα περί «αρμονικής συνύπαρξης μεταλλείων και άλλων δραστηριοτήτων», ακόμα και τουρισμού, είναι σκόπιμα ψεύδη, αφού η ίδια η νομοθεσία απαγορεύει άλλες δραστηριότητες.
Τώρα που φθάσαμε στην ώρα της έγκρισης της εκμετάλλευσης του μεταλλείου στη θέση «Αλεφάντω», η τοπική κοινωνία των Καστελλίων έχει να αντιμετωπίσει μια ήδη διαμορφωμένη κατάσταση. Μέχρι το στάδιο του ορισμού μιας περιοχής ως μεταλλευτικής, δεν υπάρχει καμία ενημέρωση των πολιτών, ούτε φυσικά γνωμοδότηση των τοπικών και περιφερειακών οργάνων. Η Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση/Αξιολόγηση δίδεται από το Υπουργείο Ανάπτυξης, χωρίς να απαιτείται γνωμοδότηση από τοπικούς φορείς. Όταν φτάσουμε στο στάδιο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, τίθεται εκβιαστικά στους κατοίκους το δίλημμα «ναι ή όχι στο μεταλλείο» που ισοδυναμεί με «μεταλλείο ή τίποτα» ή με «μεταλλείο ή ανεργία», αφού ο νόμος δεν αφήνει άλλες επιλογές ανάπτυξης της περιοχής. Και να πώς η εταιρεία χρησιμοποιεί ως ασπίδα τους εργαζόμενους…
Ακόμα κι αν βρεθεί ένας τρόπος να ακυρωθεί τελικά το έργο από το Συμβούλιο Επικρατείας, το πρόβλημα της περιοχής δεν λύνεται, εφ’ όσον παραμένει το καθεστώς της μεταλλειοκτησίας• οι δε προτάσεις για εκμετάλλευση θα επανέρχονται ανά τακτά διαστήματα και με διάφορους μανδύες. Άρση της μεταλλειοκτησίας μπορεί να γίνει μετά παρέλευση τριών ετών χωρίς έρευνα ή εκμετάλλευση. Απαιτείται όμως πολιτική βούληση που, σύμφωνα με τις εμπειρίες, δεν υπάρχει ποτέ. Αντιθέτως, πάντα βρίσκεται κάποια αφορμή για να παραταθεί η μεταλλειοκτησία.
Ο λόγος που τα λέμε όλα αυτά είναι ότι θα θέλαμε να ξεκινήσει μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα, που γεννά η μεταλλευτική βιομηχανία σε πανελλήνιο επίπεδο. Τα προβλήματα αυτά είναι ελάχιστα γνωστά στον Έλληνα πολίτη, που δεν έχει την ατυχία να έχει δίπλα του ένα μεταλλείο. Η δημιουργία ενός κοινού μετώπου ανάμεσα σε όλους που αγωνίζονται για το περιβάλλον, ανάμεσα στο Πέραμα του Έβρου, τις Σκουριές στη Χαλκιδική, το Κουμαρίτσι και την Οίτη, τα Καστέλλια και τη Γκιώνα, είναι απαραίτητη.
Θεωρούμε ότι πρέπει να στοχεύσουμε στην καρδιά του προβλήματος που είναι η νομοθεσία και να διατυπώσουμε συλλογικά, ως κοινωνία, το αίτημα της αλλαγής της. Όσο δεν το κάνουμε εμείς, το κάνουν οι μεταλλευτικές εταιρείες προς την αντίθετη κατεύθυνση. Εδώ χρειάζεται και η συγκεκριμένη δέσμευση της αντιπολίτευσης. Δεν είναι δυνατόν στη σημερινή εποχή που η αειφορία έχει ανακηρυχθεί στη βασικότερη συνιστώσα κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας, εμείς να δεχόμαστε ακόμα να συζητάμε την καταστροφή ολόκληρων βουνών. Δεν είναι δυνατόν να δεχόμαστε την ισχύ ενός αποικιοκρατικού νόμου, που αντιμετωπίζει τους ντόπιους κατοίκους περίπου σαν τους ταλαίπωρους Ινδιάνους στην εποχή των Ισπανών.
Πρέπει να γνωστοποιήσουμε το πρόβλημα σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, να αναζητήσουμε συμμαχίες, να διαμορφώσουμε προτάσεις και τελικά να απαιτήσουμε τη ριζική αναμόρφωση του Μεταλλευτικού Κώδικα.
